ខាន់លឿង (Jaundice ឬ Ictère) មិនមែនជារោគសញ្ញាធម្មតាឡើយ! នៅពេលដែលអ្នកសង្កេតឃើញ ស្បែក និងភ្នែក របស់អ្នកប្រែជាពណ៌លឿង វាគឺជាសញ្ញាអាសន្នមួយដែលបង្ហាញថា សរីរាង្គក្នុងរាងកាយរបស់អ្នក ជាពិសេស ថ្លើម ឬថង់ទឹកប្រមាត់ កំពុងមានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរ។
ខាន់លឿងកើតឡើងដោយសារការកើនឡើងនូវសារធាតុ ប៊ីលីរុយប៊ីន (Bilirubin) នៅក្នុងឈាម ដែលជាសារធាតុពណ៌លឿងកើតចេញពីការបំបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម។
១. រោគសញ្ញាដែលបង្ហាញថាអ្នកកើតខាន់លឿង
ក្រៅពីការប្រែពណ៌លឿងនៅលើស្បែក និងភ្នែក រោគសញ្ញាផ្សេងទៀតរួមមាន៖
- រមាស់ខ្លាំង នៅលើស្បែក (ដោយសារជាតិប៊ីលីរុយប៊ីនកើនឡើង)។
- លាមកមានពណ៌ស ឬស្លេក (ទឹកប្រមាត់មិនអាចហូរទៅកាន់ពោះវៀនបាន)។
- ទឹកនោមមានពណ៌លឿងចាស់ ឬពណ៌ដូចទឹកតែ។
- រោគសញ្ញាបន្ទាប់បន្សំផ្សេងទៀតទៅតាមមូលហេតុ៖ ឈឺចុកចាប់ចុងដង្ហើម ឬផ្នែកខាងស្តាំក្រោមឆ្អឹងជំនីរ, ក្តៅខ្លួន, ថ្លើមរីក ឬ ស្ទាបប៉ះដុំពោះ។
២. មូលហេតុធំៗទាំង ២ ដែលបង្កឲ្យមានខាន់លឿង
គ្រូពេទ្យបែងចែកមូលហេតុនៃខាន់លឿងជាពីរក្រុមធំៗ អាស្រ័យលើប្រភេទប៊ីលីរុយប៊ីនដែលកើនឡើង៖
ក. ប៊ីលីរុយប៊ីនបំលែងរួច (Ictère à Bilirubine Conjuguée)
មូលហេតុនេះជាធម្មតាទាក់ទងនឹងបញ្ហាស្ទះ ឬខូចខាតនៅក្នុង ថ្លើម ផ្លូវទឹកប្រមាត់ ឬលំពែង ដែលធ្វើឲ្យប៊ីលីរុយប៊ីនដែលថ្លើមបានកែច្នៃហើយ មិនអាចហូរចេញបាន៖
- ជំងឺរលាកថ្លើម ឬក្រិនថ្លើម (ការខូចខាតកោសិកាថ្លើម)។
- ក្រួសក្នុងថង់ទឹកប្រមាត់ (ស្ទះផ្លូវទឹកប្រមាត់)។
- ការរលាកលំពែងរ៉ាំរ៉ៃ ឬ មហារីក (មហារីកថ្លើម, លំពែង, ឬផ្លូវទឹកប្រមាត់)។
- ការរលាកផ្លូវទឹកប្រមាត់រ៉ាំរ៉ៃ។
ខ. ប៊ីលីរុយប៊ីនមិនទាន់បំលែងរួច (Ictère à Bilirubine non Conjuguée)
មូលហេតុនេះកើតឡើងនៅពេលដែល ថ្លើមមិនអាចកែច្នៃប៊ីលីរុយប៊ីនទាន់ ដោយសារតែវាមានបរិមាណច្រើនហួសហេតុ។
- ការបែកគ្រាប់ឈាមក្រហម (Hemolysis): គ្រាប់ឈាមក្រហមបែកលឿនជាងធម្មតា ដែលបញ្ចេញប៊ីលីរុយប៊ីនច្រើនលើសលប់ចូលក្នុងឈាម។
ការណែនាំបន្ទាន់!
ប្រសិនបើអ្នកមានរោគសញ្ញា ខាន់លឿង ច្បាស់លាស់ណាមួយ សូម ប្រញាប់ទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញជាបន្ទាន់។ ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យទាន់ពេលវេលាអាចជួយកំណត់ពីមូលហេតុធ្ងន់ធ្ងរ (ដូចជាមហារីក ឬក្រិនថ្លើម) និងផ្តល់ការព្យាបាលត្រឹមត្រូវដើម្បីសង្គ្រោះអាយុជីវិត៕
(ប្រភព៖ មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត)