ជំងឺស្លេកស្លាំងមានច្រើនប្រភេទ ប៉ុន្តែប្រភេទដែលកើតមានជាញឹកញាប់បំផុតនោះគឺជំងឺស្លេកស្លាំងដោយសារតែកង្វះជាតិដែក។ នៅពេលអ្នកមិនបានទទួលជាតិដែកគ្រប់គ្រាន់ពីរបបអាហារ ឬការបាត់បង់ឈាមតាមការមករដូវ វានឹងធ្វើអោយសមត្ថភាពក្នុងការដឹកនាំអុកស៊ីសែនតាមគ្រាប់ឈាមត្រូវធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង។ ជំងឺស្លេកស្លាំអាចធ្វើអោយអ្នកមានអារម្មណ៍អស់កម្លាំង និងស្ពឹកស្រពុន, ខួរក្បាលដូចជាដុះស្មៅ, និងឧស្សាហ៍ផ្តាសាយជាញឹកញាប់។
ជំងឺនេះត្រូវបានគេប៉ាន់ស្មានថា ប្រហែលជាមានស្ត្រី ២០ភាគរយ និង បុរស ៣ភាគរយនៅអាមេរិកមានបញ្ហាស្តុកជាតិដែកបានតិច ព្រមទាំងប្រឈមមុខនឹងជំងឺស្លេកស្លាំង។ សំណាងដែរ ជំងឺនេះតែងតែងាយស្រួលក្នុងការព្យាបាលជាមួយនឹងរបបអាហារដែលយើងចូលចិត្ត។
បញ្ហានៃការបាត់បង់ជាតិដែក
តម្លៃប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ (Daily Value, DV) របស់ជាតិដែកគឺ ១៨មីលីក្រាម។ ចំពោះស្ត្រីមានផ្ទៃពោះត្រូវការប្រើច្រើនជាងនេះគឺ ៣០មីលីក្រាមក្នុងមួយថ្ងៃ។ វាអាចមានលក្ខណៈពិបាកក្នុងការទទួលបានជាតិដែកអោយច្រើនពីរបបអាហារ ដូច្នេះគ្រូពេទ្យខាងសម្រាលកូនជាច្រើនតែងតែចេញជាថ្នាំបំប៉នជាតិដែកបន្ថែមអោយស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
ចំពោះអ្នកផ្សេងពីនេះតើវាពិបាកដែរទេក្នុងការទទួលបានជាតិដែកអោយគ្រប់គ្រាន់តាមរយៈរបបអាហារ? វាមិនមែនជារឿងពិបាកទេ បើសិនជាអ្នកញ៉ាំសាច់, ត្រី និងសាច់បក្សី។ អាហារទាំងនេះផ្ទុកទៅដោយជាតិដែកយ៉ាងច្រើន។ ឧទាហរណ៍គ្រំជំពុះទា ៨៥ក្រាម មានជាតិដែក ៦មីលីក្រាម។
បើសិនជាអ្នកញ៉ាំបានតិច ឬមិនញ៉ាំសាច់សោះ អ្នកត្រូវតែយកចិត្តទុកដាក់អោយបានច្រើនអំពីរបបអាហារ។ នេះមិនមែនមានន័យថា បន្លែមិនមានជាតិដែកនោះទេ។
ការបង្កើនការបឺតស្រូប
Bioavailability មានន័យថា ជាការបឺតស្រូបយ៉ាងល្អរបស់រាងកាយចំពោះជីវជាតិដែលយើងបានញ៉ាំ។ ជាតិដែកមានពីរទម្រងប៉ុន្តែការបឺតស្រូបមានលក្ខណៈខុសគ្នា។ ជាតិដែកដែលមានក្នុងសាច់, ត្រី និងសត្វមានសម្បក ឈ្មោះថា Heme Iron មានការបឺតស្រូបបានយ៉ាងលឿន។ ចំពោះជាតិដែកដែលមានក្នុងអាហាររុក្ខជាតិ ឈ្មោះថា Nonheme Iron មិនសូវស្រូបបានលឿនទេ។
បើយើងញ៉ាំអាហារបានត្រឹមត្រូវ វានឹងបង្កើនការបឺតស្រូបជាតិដែក។ ឧទាហរណ៍ ការចាប់ដៃគូរនៃអាហារដែលមានវីតាមីន C ជាមួយនឹងអាហារមានជាតិដែកអាចធានាបានថា វានឹងជួយបឺតស្រូបជាតិដែកទៅក្នុងចរន្តឈាមបានយ៉ាងល្អ។ វេជ្ជបណ្ឌិត ការ៉ូល ហ្លីស្មេន (Carol Fleischman, MD) សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកជំងឺទូទៅ និយាយថា “ជាតិដែកត្រូវបានបឺតស្រូបបានយ៉ាងល្អពេលស្ថិតនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋានអាស៊ីត ជាពិសេសអាស៊ីតរបស់វីតាមីន C”។
ដូចគ្នានេះដែរ ការញ៉ាំអាហារចូលគ្នានៃសាច់ និងបន្លែក្នុងពេលតែមួយជួយធ្វើអោយទទួលបានជាតិដែកកាន់តែច្រើន។ ជាតិដែកប្រភេទ Heme Iron ក្នុងសាច់ ជួយអោយជាតិដែកក្នុងបន្លែងស្រូបចូលក្នុងសរសៃឈាមកាន់តែស្រួល។ ការច្របលចូលគ្នានៃជាតិដែកទម្រងន Heme Iron ពីក្នុងសាច់ ជាមួយជាតិដែកទម្រង Nonheme Iron ពីបន្លែ និងសណ្តែកនឹងបង្កើនការបឺតស្រូបជាតិដែក Nonheme Iron បានពី ១០ ទៅ១៥ភាគរយ។ វេជ្ជបណ្ឌិត ហេនរី ស៊ី ឡុយកាស្គី (Dr. Henry C. Lukaski, PhD) ជំនួយការនាយក USDA Human Nutrition Research Center ក្នុងតំបន់ Grand Forks ទីក្រុង North Dakota និយាយថា “វាជាចំនួនមួយច្រើនសំបើមណាស់”។
វេជ្ជបណ្ឌិត ហ្លីស្មេន បន្ថែមថា “ការសម្របសម្រួលទាំងអស់នេះពិតជាផ្តល់នូវអត្ថប្រយោជន៍បំផុត ប៉ុន្តែបើសិនជាស្ត្រីម្នាក់កង្វះជាតិដែក ការបឺតស្រូបជាតិដែករបស់នាងនឹងមានសភាពខ្លាំងក្លាជាងច្រើនណាស់។ ដូច្នេះកាលណានាងញ៉ាំជាតិដែកកាន់តែច្រើន ការបឺតស្រូបជាតិដែកក៏បានច្រើនដែរ”។
ការបង្កើនការស្តុកទុកជាតិដែក
បើសិនជាអ្នកសង្ស័យថា អ្នកមានជំងឺស្លេកស្លាំង គ្រូពេទ្យប្រហែលជាចង់ធ្វើការពិនិត្យបន្ថែមអោយបានគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីអោយច្បាស់ថាអ្នកគ្មានជំងឺអ្វីធ្ងន់ធ្ងរឡើយ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅពេលបញ្ហាទាក់ទងនឹងការមិនអាចទទួលបានជាតិដែកគ្រប់គ្រាន់ពីរបបអាហារ ការព្យាបាលតែងតែជាភាពងាយស្រួល។
បើសិនជាអ្នកចូលចិត្តញ៉ាំលាសសមុទ្រ អ្នកពិតជាធ្វើបានត្រឹមត្រូវហើយ ព្រោះលាសសមុទ្រ ១០គ្រាប់តូចៗមានជាតិដែករហូតដល់ ២៦មីលីក្រាម។ ជាមួយគ្នានេះហើយ មានមធ្យោបាយជាច្រើនក្នុងការបន្ថែមវីតាមីន C ក្នុងរបបអាហារអ្នកដើម្បីបង្កើនការបឺតស្រូបវីតាមីន C។ ឧទាហរណ៍ ប៉េងប៉ោះធំមួយផ្លែមានវីតាមីន C ២៣មីលីក្រាម ឬស្មើនឹង ៣៨ភាគរយនៃ DV។ អ្នកក៏អាចទទួលបានវីតាមីន C តាមរយៈការផឹកទឹកក្រូចច្របាច់ ឬទឹកផ្លែឈើជូរៗ។
មធ្យោបាយមួយផ្សេងទៀតដើម្បីប្រើរួមគ្នាជាមួយវីតាមីន C និងជាតិដែក គឺត្រូវញ៉ាំដំឡូងអៅយបានច្រើន។ ដំឡូងដុតដែលមានជាប់សម្បកតិចៗមានវីតាមីន C ១៧មីលីក្រាម ឬស្មើនឹង ២៨ភាគរយៈនៃ DV ព្រមទាំងមានជាតិដែក ១,៩មីលីក្រាមដែរ។ ការញ៉ាំដំឡូងទាំងសម្បកនឹងទទួលបានចំនួនជាតិដែករហូតដល់ ៣ដងឯណោះ។
ជីវជាតិមួយប្រភេទដែលអ្នកមិនញ៉ាំជាមួយជាតិដែកគឺកាលស្យូម។ ជាពិសេសនៅពេលអ្នកកំពុងតែប្រើថ្នាំបំប៉នជាតិដែក ការញ៉ាំអាហារសម្បូរជាតិកាលស្យូមក្នុងពេលជាមួយគ្នាប្រហែលជាមិនល្អសម្រាប់អ្នកទេ។ វេជ្ជបណ្ឌិត ហ្វឺហ្គឺស ខ្លេដេសស្ដាល (Dr. Fergus Clydesdale, PhD) ប្រធានផ្នែកនាយកដ្ឋានវិទ្យាសាស្ត្រអាហារ នៅសាកលវិទ្យាល័យ Massachusetts ក្នុងទីក្រុង Amberst និយាយថា “មូលហេតុដែលទៅជាដូច្នេះព្រោះវាទៅដណ្តើមកន្លែងទទួលមូលលេគុលគ្នាលើកោសិកា”។ កាលស្យូម និងជាតិដែកក្នុងអាហារក៏មានការដណ្តើមគ្នាដែរ ប៉ុន្តែវាមិនច្រើនដូចពេលអ្នកកំពូងតែប្រើថ្នាំបំប៉នឡើយ។ វេជ្ជបណ្ឌិត ខ្លេដេសស្ដាល បានណែនាំថា អ្នកគួរតែទុកពេលញ៉ាំកាលស្យូម និងដែកអោយនៅចន្លោះគ្នា ៣ម៉ោងទើបល្អ។ ឧទាហរណ៍ ចូរញ៉ាំទឹកដោះគោនៅពេលព្រឹក ប៉ុន្តែថ្នាំបំប៉នជាតិដែកគួរតែប្រើនៅពេលថ្ងៃវិញ។
វេជ្ជបណ្ឌិត ខ្លេដេសស្ដាល និយាយថា ការញ៉ាំកាហ្វេ និងតែក៏ដូចគ្នាដែរ ព្រោះភេសជ្ជៈទាំងពីរប្រភេទនេះផ្ទុកទៅដោយ Tannins ដែលមានឥទ្ធិពលទប់ស្កាត់របស់ទឹកដោះចំពោះថ្នាំបំប៉នជាតិដែក។ ដូច្នេះមិនត្រូវប្រើថ្នាំជាមួយការញ៉ាំកាហ្វេនៅពេលព្រឹកឡើយ។
ភាពគ្រោះថ្នាក់របស់អ្នកញ៉ាំអាហារបួស
ជំងឺស្លេកស្លាំងច្រើនតែកើតមានជាញឹកញាប់ចំពើអ្នកញ៉ាំអាហារបួសច្រើនជាងអ្នកញ៉ាំតែសាច់។ ករណីនេះ បញ្ហាមិនមែនដោយសារតែកង្វះជាតិដែកតែមួយមុខទេ តែវាក៏កង្វះជាតិវីតាមីន B12 ដែរ។ ជីវជាតិមួយនេះគឺជាតម្រូវការរបស់កោសិការដើម្បីបំបែកខ្លួន និងធំធាត់បានល្អ ហើយវាច្រើនតែមានក្នុងសាច់សត្វ។ ដូច្នេះ អ្នកញ៉ាំអាហារបួសប្រហែលជាទទួលបានវីតាមីន B12 តិចតួច ឬគ្មានទាល់តែសោះតែម្តង។
ជាលទ្ធផលជំងឺស្លេកស្លាំងប្រភេទនេះមានឈ្មោះថា Pernicious Anemia មិនមែនកើតឡើងភ្លាមៗនោះទេ ប្រសិនបើដោយសារតែរាងកាយប្រើប្រាស់វីតាមីន B12 ដោយតិចតួច។ វេជ្ជបណ្ឌិត ហ្លីស្មេន និយាយថា មនុស្សយើងភាគច្រើនអាចរក្សាវីតាមីន នេះបានគ្រប់គ្រាន់រហូតដល់ ៦ឆ្នាំ។ ដូច្នេះហើយ អ្នកញ៉ាំអាហារបួសប្រហែលជាមិនសម្គាល់ឃើញសញ្ញានៃការកង្វះវីតាមីន B12 រយៈពេលយូរ ដែលមានដូចជា អស់កម្លាំង និងឈឺប្រអប់ដៃ និងជើងឈៀមឡើយ៕